Over een half jaar gaat Suriname opnieuw naar de stembus. Naar mijn verwachting zal de uitslag niet veel verschillen met die van vijf jaar geleden. De NDP en de VHP blijven de grootste politieke partijen. Of ze deze keer wel zullen samenwerken of niet, veel verschil zal het niet maken.

Zowel de aanhangers als vertegenwoordigers van beide partijen zullen elkaar blijven wantrouwen en politieke spelletjes verkiezen boven het belang van het volk. Dit is mijn theorie:

Een maand geleden was ik onderwerp van de headlines in Suriname. Ik publiceerde een onderzoek over de wantoestanden in de Surinaamse goudexport. Onderdeel van het onderzoek is een nadelig contract dat de NDP-regering heeft gesloten en waarvan een klein groepje goudondernemers profiteert.

Aan de andere kant van de microfoon

Na de publicatie waren alle pijlen op mij en mijn onderzoek gericht. Ook de pijlen van die van mijn collega’s. In het oog van de storm ervaarde ik het medialandschap op een andere manier, aan de andere kant van de microfoon. Daarbij werd mij één ding heel tastbaar: de media polariseert.

Perfect voorbeeld is de manier waarop de voormalig woordvoerder van de huidige president (VHP) en de voormalig woordvoerder van de vorige president (NDP) mijn onderzoek bespraken. Beide heren presenteren elk hun eigen radio/tv-programma. Beide heren beweren dat onafhankelijk en objectief te doen.

De luisteraars bestaan voornamelijk – maar niet uitsluitend – uit aanhangers van respectievelijk de VHP en de NDP.

Bij de eerste werd ik live geïnterviewd en kreeg ik alle ruimte om de feiten toe te lichten, zonder kritisch tegengeluid. De besproken partij werd niet gehoord en uit de vraagstelling van de presentator werd duidelijk dat hij het artikel niet had gelezen.

De tweede, de voormalig woordvoerder van de vorige president (onder wiens leiding het contract gesloten is), deed het tegenovergestelde. Zijn medium heeft de goudondernemers geïnterviewd en gaf hen alle ruimte om de feiten te manipuleren. Uit de vraagstelling van de pseudo-journalist werd duidelijk dat hij geen idee had waar het onderzoek over ging, laat staan dat hij de feiten kon verdedigen.

Twee verhalen

Resultaat: aanhangers van de VHP hebben één verhaal gehoord, aanhangers van de NDP een ander. Volgens de eerste groep is er serieus wat mis, volgens de tweede is er niets aan de hand.

En zo herhaalt het verhaal zich elke dag opnieuw. Steeds met andere feiten, altijd met hetzelfde resultaat.

Slechte journalistiek versterkt het wij-zij denken in de samenleving. Dat is niet uniek aan Suriname. Wereldwijd gaan mensen zich steeds meer identificeren met een bepaalde groep of standpunt en zich steeds meer afzetten tegen andere groepen of standpunten. Daarvoor lezen, kijken en luisteren ze naar mediaberichten die niet volledig zijn.

Deze mensen worden alsmaar overtuigder van hun eigen mening en komen zo fel tegenover elkaar te staan dat de weinige discussies die nog worden gevoerd, ontaarden in agressie of onverschilligheid. We zijn te lui om elkaar te overtuigen van ons eigen gelijk, of te opgedraaid om dat zonder geweld te doen.

Ondertussen verliezen we onze grip op onze grote gemeenschappelijke deler: de feiten. Daar maken anti-democraten gretig gebruik van – voor en achter de schermen.

Populisten, dictators en fascisten

De onafhankelijke journalistiek heeft nog geen antwoord op spindocters en pseudo-journalisten die een loopje nemen met de waarheid en mannen als Trump, Orban en Bolsonaro in het machtscentrum houden. Dat moet gaan veranderen, of het beroep zal zichzelf irrelevant maken.

Wat mij betreft begint het met de zaken te benoemen zoals ze zijn. Journalisten moeten terug naar de feiten, alleen de feiten. Als we die niet (willen) kennen, moeten we zwijgen. Het alternatief is een vrijbrief voor populisten, dictators en fascisten.

Met de verkiezingen op komst zal de groep burgerjournalisten, pseudo-journalisten, zelfverklaarde opiniemakers, ‘ééndaagsjournalisten’ en spindocters alleen maar groeien. Zo ook de polarisatie in de samenleving, en bij uitbreiding de politiek. Daar is niemand bij gebaat.

Er zit maar één ding op: journalisten moeten beter doen. Kijkers, lezers en luisteraars moeten beter eisen.