Het Surinaams Nederlands is geen Vlaams, dat is een feit. Als ik Skype met vrienden of familie, krijg ik vaak de opmerking dat ik ‘op een hollander begin te lijken’ of krijg ik de vraag waarom ik ‘zo hollands’ praat. Nu, ik ben geen kenner van de straattaal of taalgewoontes van Nederland, maar kan ondertussen wel al een heel eind op weg in het Surinaams Nederlands. Hieronder de 10 – in mijn ogen – meest opvallende taalgewoontes van Suriname:

1. 1. ‘Goedemorgen‘, ‘goedemiddag‘ en ‘goedenavond‘ zijn drie verschillende momenten op een dag, en daar wordt hier strak rekening mee gehouden. De woorden zijn dan ook strikt verbonden aan de uren van de dag. Ik zeg dus niet ‘goedemiddag’ om 11u55 want dan is het nog steeds ‘goedemorgen’. Hetzelfde geldt voor de avond, ik zeg niet ‘goedenavond’ om 17u35, want dan is het nog steeds middag. Vanaf 00.01 is het ochtend, en spreken we hier niet over de nacht. Dus de eerste keer dat Quincy moest werken in de ochtend, keek ik vreemd op toen hij om 2 uur in de nacht zich begon klaar te maken voor het werk.

      

   2. Even, later en zo zijn wel drie heel populaire woorden in Suriname. Ze worden je langs alle kanten om de oren geslaan. Onlangs belde ik mijn schoonheidsspecialiste (ja, die heb ik hier) op voor een afspraak. Woensdagmiddag (17u30) kon ze niet, want dan was ze ‘even weg’. Of ze donderdag dan kon? ‘Nee, ik vertelde je toch, ik ben even weg’. Bleek dat ze pas een week later terug in het land was. Nu, als iemand je zegt: ‘even hoor’, moet je ook niet gaan weglopen. Want ‘even’ in combinatie met ‘hoor’ betekent dan wel weer ‘wacht enkele seconden’. Tot zover ‘even’. Daarbij ‘ik kom zo‘ wil niet meteen zeggen dat hij of zij binnen de tien minuten aan uw deur staat te kloppen. Als iemand ‘zo komt’ heb je gerust nog de tijd om je rustig te douchen, te koken en de was in te steken. Met een beetje geluk is die persoon er na enkele uurtjes. En dan nog als laatste ‘later‘. Later is niet straks, want straks is straks en daar kan je van op aan. Bij het gebruik van ‘straks’ heb je een duidelijke afspraak. ‘Later’ is onbepaald in tijd en plaats. Wanneer je afscheid van iemand neemt, roep je gewoon ‘later!’, als in: tot de volgende keer dat ik u zie. Als iemand je dus ‘later’ toeroept in Suriname, moet je niet zitten wachten op ‘later’, want dat kan ook binnen enkele jaren pas zijn, of morgen of straks, je weet het nooit.
   3. ‘Baden‘, is makkelijk gezegd: douchen. Maar ook al ga je niet in bad; en sta je dus letterlijk onder de douchekop, er wordt gezegd: ‘Ik ga baden’. Met andere woorden: ‘Ik ga douchen’.
   4. ‘Ai‘, vaker uitgesproken als ‘aaaaaiii’ is misschien wel het meest voorkomende woord op straat. Het is de ‘uhu’ van Suriname en gaat al snel in je mond liggen, al kijkt iedereen nog steeds vreemd op als er een oprechte ‘ai’ uit mijn mond verdwijnt.
   5. ‘Chef‘ is de afkorting voor ‘chauffeur’ en wordt dus gebruikt op de bus. ‘chef, stoppen hoor’, ‘chef, halte hoor’ mag je ten alle tijden roepen, of je nu een halte nadert, net voorbij gereden bent of er geen halte in de verste kilometer te zien valt. De bus stopt wanneer je dat vraagt. Er is ook altijd een belletje in de bus, eentje die ik verkies te gebruiken, maar soms doen die het niet en dan is het wel nog een geluk dat je je stem kan gebruiken. Mijn vriend is dus eigenlijk een ‘chef’ 🙂

      

   6. Iedereen is familie, oudere mannen op straat worden aangesproken met ‘papa‘. Dus als ‘papa’ op straat loopt te klagen over het feit dat de brandstof weer onaangekondigd en zomaar uit het niets is gestegen, dan is het niet verwonderlijk dat een voor ‘papa’ vreemde voetganger antwoordt met een oprechte ‘ai papa’. Twee straten verder van mij woont een hele oude vrouw, maar best

      

      nog kwiek want ze neemt elke dag nog de bus naar de stad. Altijd in het blauw gekleed, met de wandelstok. De bus kan al eens heel vol zitten, maar er is altijd nog plaats voor ‘oma‘. En als de bus dan toch voorbij ‘oma’ rijdt, klinkt er veel protest van mijn medereizigers, dan roepen ze allemaal door elkaar: ‘oma’, ‘oma’, ‘oma’ tot de bus stopt en er plaats kan worden gemaakt zodat ‘oma’ kan gaan zitten.

7. Onder de luide en vrolijke ‘hiep iep iep iep iep iep iep iep hoereeee‘-kreet rij ik ’s ochtends naar het werk. Niet mijn persoonlijke keuze, maar de zender op de radio heeft nu eenmaal beslist dat 7:30 het felicitatieprogramma speelt. En Meneer Grandi; de vaste chef van mijn lijn heeft beslist dat hij het een fijn programma vindt. Mensen kunnen bellen en iemand persoonlijk een gelukkige verjaardag toewensen. In plaats van het zingen van happy birthday of de maar al gekende ‘hiep hiep hiep? hoeraaaa!’ gaat het hier een beetje uitbundiger aan toe met ‘iep iep iep iep iep (de lengte kiest iedereen voor zichzelf) hoereeeeeeee’. En chef zingt maar al te graag mee

8. ‘Whitney‘ is mijn bijnaam op straat. Het doet me vaak denken aan een vissoort hier bekend onder de naam ‘wittie wittie’. Omdat ik wit ben, omdat ze vinden dat ik mooi kan zingen, of omdat ze gokken naar mijn naam. ‘Susan’, ‘Julie’, ‘Sofie’ zijn namelijk ook allemaal namen die ik naar moe toegeroepen krijg in de hoop dat ik op eentje van ze zal reageren. Hierbij bedank ik mijn ouders voor het kiezen van geen alledaagse naam bij mijn geboorte. Top!

9. Ik ben niet zeker of het volgende werkwoord in Nederland ook wordt gebruikt, maar ik associeer het alleszins met het Surinaams Nederlands: ‘jokken‘. Ik jok, jij jokt, wij jokken. Moet je eigenlijk zeggen als je aan het liegen bent, maar aangezien ik dat hier nog nooit gedaan heb, echt waar, ik jok niet ik heb nog geen woord gelogen in dit land – wel tijdens het plagen maar dat tel ik niet mee. Ik gebruik het woord ‘jokken’ – tegen mijn zin om eerlijk te zijn – vaak zonder het te beseffen, voornamelijk als ik iemand aan het plagen ben. Dan zeg ik iets wat niet waar is, of iets waarvan ik weet dat ik geen gelijk heb, gevolgd door ‘Nee, ik jok’. Of soms uit verbazing roep ik het uit: ‘Je jokt!’

10. ‘Hoor‘ kan je overal en altijd achter alles plakken, en is nog zo een woordje dat de oorzaak kan zijn van mijn ‘hollands accent’ dat ik heb ontwikkeld. ‘Hoor’ maakt wat je zegt 100% Surinaams, als je het mij vraagt. ‘Even baden hoor’, ‘ik jok hoor’, ‘chef, halte hoor’, ‘ja hoor’, ‘even hoor’,

En om af te sluiten nog eentje waarvan ik zeker weet dat ik nooit zelf zal gebruiken:

(11.) Praat in de gebiedende wijs. Ze maken het hier allemaal niet te moeilijk, en al zeker niet te lang. ‘Wil je eens hier komen kijken?’ wordt hier gewoon: ‘Kom hier’. ‘Mag ik het zout alsjeblieft?’ wordt hier: ‘Geef aan’. Of nog eentje waar ik het moeilijk mee had: ‘Kun je de deur achter je dicht doen?’ wordt hier: ‘Doe dicht’. Dus na een paar weken rondgecommandeerd te worden met ‘doe dit’, ‘doe dat’, ‘kom hier, ‘ga daar’, ‘loop zo’, ‘loop daar’, ‘doe dicht’, ‘laat staan’ was ik het beu. Het heeft voor heel wat frustraties gezorgd op het thuisfront, want geen enkele vrouw wil gecommandeerd worden door haar man, maar gelukkig kan ik zeggen dat we na zes maanden wel aangepast zijn op elkaar, tot zover. Ook op het werk heb ik deze miscommunicatie openlijk besproken, waarop ik in mijn dichte omgeving hier geen last meer van ondervind. Wel wordt ik in het algemeen sociale leven nog steeds rondgecommandeerd, iets waarvan ik niet weet of ik er ooit aan zal kunnen aanpassen.